درختان کهنسال و کموبیش باطراوت خیابان ولی عصر(عج) و جریان آب جاری در کنار خیابان، یادآور تهران قدیم یعنی چنارستان است. خیابان ولیعصر(ع) - بلندترین خیابان کشورهای منطقه- مانند ستون فقراتی است برای پایتخت که میدان راه آهن را در جنوب به میدان تجریش در شمال وصل میکند.
خیابان انقلاب نیز دوسوی شرق و غرب تهران را از دماوند به میدان آزادی وصل میکند و یادآور خاطرات مهمی است از تاریخ معاصر کشورمان. تقاطع این دو خیابان، یکی از قطبهای فرهنگی تهران است و به فاصله اندکی از آن مهمترین مراکز فرهنگی قرار دارند؛ بخشی از خیابان انقلاب به فاصله کمی از چهارراه، مهمترین پیشخوان فرهنگی و هنری تهران است با کتابفروشیهایش، دانشگاه تهران، دانشگاه امیرکبیر، دانشگاه هنر، دانشگاه شاهد، دانشگاه آزاد اسلامی، کالج البرز، خانه کتاب، موقوفات رستمگیو و... که در حولوحوش همین چهارراه، قرار گرفتهاند اما درست در یکی که از گوشههای این چهارراه بنای باشکوه تئاترشهر قد برافراشته است.
بنای مدور تئاترشهر که همزمان یادآور بناهای تاریخی مانند برج طغرل در جنوب تهران و تماشاخانههای روم و یونان قدیم است، امروزی شده تکیه دولت است که بزرگترین نمایشخانه ایران است که تصویر رنگی و گویای استاد کمالالملک به ماندگاری آن حتی پس از تخریب کمک بسیار کرد.
نمادهایی از معماریهای کهن و سنتی با رنگهای فیروزهای و سبز و آجری در این بنا کافی است که آن را همانند برج آزادی در زمره آثار ماندگار قرار دهد تا در حفظ و پیرایش آن نهایت کوشش و دقت را به عمل بیاوریم اما این تنها ویژگی تئاترشهر نیست.
تئاترشهر علاوه بر ارزشهای هویتی و تاریخی، بیش از 3دهه است که مهمترین گنجینههای هنر تئاتر را در خود بارور ساخته و در پرورش هنرمندان این آب و خاک مؤثر بوده است.
تئاترشهر به جای کافه شهرداری سابق نشست و در سال1351 با نمایش باغآلبالو فعالیت خود را آغاز کرد و طی چنددهه توانست به عمدهترین کانون اجرای نمایش در کشور تبدیل شود و با برگزاری جشنوارههای سالانه داخلی و بینالمللی به یکی از مراکز نامآور در منطقه ارتقا یابد.
بسیاری از هنرمندان کشور مهمترین آثار خود را در این مجموعه روی صحنه بردهاند و بسیاری از آنان با استعداد و علاقهای که داشتهاند از این کانون هنری به عرصه فرهنگ و هنر پیوسته و صاحب آثار ارزشمند شدهاند.
مجموعه تئاترشهر از چند تالار هنری تشکیل شده است. تالار اصلی در برابر در شمالی با ظرفیتی حدود 600 نفر و با تجهیزات فنی نسبتا کامل قرار دارد. سالن چهارسو که از نامش هم پیداست ویژه شیوههای اجرایی خاص است.
سالن قشقایی هم که از 10سال پیش کار خود را با نمایشهای سنتی - آیینی آغاز کرد و سپس با فعال شدن تالار سنگلج در اجرای آثار نمایشی سنتی با تغییراتی در سال1381، با برطرف کردن نقاط کور و افزایش کارایی صحنه، مجدداً با ظرفیتی بیشتر از قبل آغاز به کار کرد.
تالار شماره 2در طبقه دوم قرار دارد و برای نمایشهایی با گنجایش حداکثر 60 تماشاگر مناسب است. تالار سایه نیز بیش از 8سال است که در اجرای نمایشهای گروههای جوان تئاتری با گنجایش حدود 100نفر تماشاگر، فعال است. به این تالارها باید مرکز اسناد، کتابخانه، کافه تریا و کتابفروشی را هم اضافه کرد.
با این اوصاف تئاترشهر تنها یک کالبد و بنا نیست بلکه یک بنیاد هنری، فرهنگی و قلب تپنده تئاتر ایران فرهنگی است که پویایی آن شاخصی برای ارزیابی هنر نمایش در کشور است.
میدانیم که تئاترشهر ابتدا در اختیار گروه کارگاههای نمایش و سپس در اختیار رادیو و تلویزیون ملی ایران قرار گرفت اما سال1359 شورای انقلاب طبق مصوبهای تئاترشهر را با تمام املاک، تجهیزات و امکانات از دستگاه اصلی منفک و به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ملحق کرد و به کارکنان تئاترشهر برای انتخاب صداوسیما یا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بهعنوان محل کار اختیار داد.
یکی از موضوعهایی که در سالهای اخیر مورد مناقشه و چالش قرار گرفته است، قطعه زمین جنوبی تئاترشهر است. در جنوب تئاترشهر قطعه زمینی قرار داشت که خیابانی آن را از تئاترشهر جدا میکرد و با توجه به اطلاعات موجود از آن زمین بهعنوان توقفگاه اتومبیلهای تماشاگران تئاترشهر استفاده میشد اما چند سال پیش در اواخر سال1382، شهردار محترم وقت تصمیم گرفت، مسجدی را در این زمین بنا کند. این تصمیم با واکنش هنرمندان و مدیران هنری روبهرو شد اما مسئولان وقت شهرداری بهرغم این واکنشها عملیات اجرایی را آغاز کردند.
در چنین شرایطی برای حفظ این اثر ارزشمند از مخاطرات احتمالی، مراحل اداری برای ثبت آن بهعنوان اثری میراثی آغاز شد و همزمان با هدف حفظ فضای تالار وحدت و تئاترشهر طرح ساماندهی فضای شهری بین این دو مجموعه ارائه و در دولت و مجلس تصویب شد و شکل قانونی یافت. به هر حال ساختوسازهای ضلع جنوبی تئاترشهر حداقل 2بار باعث آسیبهای جدی به بنای تئاترشهر شده است؛ یکبار در همان اوایل به خاطر فعال شدن کارگاه، خیابان بین قطعه زمین و تئاترشهر مسدود شد تا پاسخ محکمی به پرسشگران داده شود.
مسدود شدن خیابان باعث شد که آتشسوزی کوچک تالار خانه خورشید که به خاطر اتصال کابلهای برق در نصب دکور رخ داده بود به تالار قشقایی نیز کشیده شود و هر دو تالار آسیب جدی ببینند و اگر نبود دلسوزی و تلاشهای همکاران ارجمند و زحمتکش تئاترشهر، معلوم نبود این اتفاق چه نتایجی داشت زیرا با بسته شدن این کوچه که تنها راه دسترسی سریع به تالار قشقایی است، ماموران آتشنشانی با راهبسته مواجه میشدند و عملیاتشان کند میشد و آتش گسترش مییافت.
نگرانی جدیتر اما شکافهایی بود که 3 سال پیش در بخش جنوبی تئاترشهر در تالار قشقایی ایجاد شد. با وقوع این اتفاق بهرغم اینکه بهنظر نمیرسید این موضوع با عملیات مترو رابطهای داشته باشد، بهعنوان یک احتمال، مجدداً جلسهای با حضور مدیرعامل مترو در خانه تئاتر برگزار شد و همراه با اعضای خانه تئاتر بازدید دوبارهای از مترو و تئاترشهر به عمل آمد و متعاقب آن از سوی خانه هنرمندان ایران از جامعه مهندسان معمار خواسته شد که از آسیبهای احتمالی وارد شده به تئاترشهر گزارش تهیه و ارائه کنند. گزارش تهیه شده به اطلاع شهردار محترم تهران و کمیسیون فرهنگی شورای شهر رسید، در عین حال نظر کمیسیون عمرانی شورای شهر نیز خواسته شد که نظر کارشناسی این کمیسیون نشان میداد، موضوع ترکهای موجود در کنار تالار قشقایی و جنوب تئاترشهر ارتباطی با کارگاه مترو در خیابان انقلاب ندارد.
3سال پیش از این،در بازدیدی که همراه با گروهی از هنرمندان تئاتر از گودبرداریها داشتیم، نشستهای کف تالار قشقایی بهخوبی دیده میشد. بهدنبال این بازدید جلسهای در کمیسیون فرهنگی با حضور مدیران هنری و شهری برگزار شد و تصمیمهایی گرفته شد که 2تصمیم مهم این بود که اولا اعتبار لازم برای تعمیر، مرمت و برطرف کردن مشکلات تئاترشهر از سوی شهرداری، پس از درخواست وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تأمین و برای استحکام بنا اقدام شود؛ البته این اقدام مشروط به اعلام نظر مشاور فنی و همکاری رسمی دستگاه اجرایی شد و تئاترشهر هنوز درباره آسیبهای وارده گزارش فنی ارائه نکرده بود.
همچنین با توجه به مذاکرات انجام گرفته با حوزه رسیدگی به امور مساجد، قرار شد نقشه جدید متناسب با بنای تئاترشهر و اولویتهای پیرامونی به مرحله اجرا گذاشته شود.
می دانیم که تئاترشهر از بناهای ثبت شده توسط میراث فرهنگی است و لازم است که بناهایی که در حریم آن ایجاد میشود تناسبی با آن داشته باشد که این موضوع در نقشه سابق مدیریت شهری رعایت نشده بود، از اینرو از شهردار محترم تهران خواسته شد تا در طراحی بنا، فضا و معماری تئاترشهر مورد توجه قرار گیرد. درباره بنای تئاترشهر هم میتوان از تجربه بازسازی برج آزادی و نحوه همکاری دستگاه دولتی و مدیریت شهری بهرهگرفت.
در ماجرای برج آزادی این تجربه موفق وجود داشت که مدیریت شهری آن را با رعایت ضوابط میراثی بازسازی کرد و به دستگاه مربوطه تحویل داد. امیدواریم که با همکاری جامعه هنری و نهادهای مرتبط و ارائه گزارشهای فنی لازم بازسازی این بنای میراثی هرچه زودتر عملیاتی شود و با مقاومسازی و استحکام بنای تئاترشهر و همچنین اتمام بازسازی فضاهای داخلی آن، زمینههای رونق هنر ارزشمند تئاتر بیش از پیش فراهم شود.
چند روز پیش بازدیدی با حضور خبرنگاران، اهالی تئاتر و مدیریت مترو انجام شد تا فرصتی برای انتقال نظرات و پیشنهادهای اهالی تئاتر به مدیران مترو فراهم شود.
در سیمای ایستگاه جلوههایی از تئاتر و مفاخر آن به چشم میخورد؛ جلوههایی که با مشارکت خانواده تئاتر میتواند از این ایستگاه چهرهای متفاوت ارائه کند.
بیش از نام ایستگاه که مدیر مترو درخصوص حک عنوان تئاترشهر در ذیل آن قول داد، خود ایستگاه باید به ایستگاهی فرهنگی و فرصتی برای عرضه خدمات هنری بدل شود.